Miasto (ok. 8,2 tys. mieszkańców) położone na spadzistej skarpie nad Ścinawką, pośrodku śródgórskiej kotliny między granicznym grzbietem Gór Kamiennych a płaskowyżem Broumovskich Ścian w Górach Stołowych. Historia miasta wiąże się z zakonem benedyktynów, któremu król Czech Przemysł Ottokar I darował w roku 1213 okoliczne dobra. Do lokacji osady doszło w roku 1255, w roku 1266 opat benedyktyński Michał z Brevnova nabył jej wójtostwo. W roku 1348 otrzymała ona z rąk króla Karola IV Luksemburczyka prawa miejskie wzorowane na prawach posiadanych przez Kłodzko i Hradec Kralove. Miasto szybko stało się ośrodkiem handlu oraz sukiennictwa – przywilej króla Przemysła Ottokara II na wyrób i sprzedaż sukna datuje się na rok 1275. W centrum znajdował się targ.
Broumov zachował średniowieczny układ urbanistyczny z wyraźną linią miejskich obwarowań. Powstały one w 2 połowie XIV wieku. W roku 1420 macierzysty klasztor benedyktynów w Brevnovie splądrowali husyci, zaś opat wraz z konwentem przenieśli się do klasztoru w Broumovie. Miasto zostało następnie zajęte przez stronę śląską, a po oblężeniu przez husytów zawarło z nimi ugodę. W roku 1459 w klasztorze broumovskim gościł czeski “król husyta” Jerzy z Podiebradów, co ściągnęło na opata wygnanie z miasta. W roku 1469 miasto zajęły oddziały króla Węgier Macieja Korwina, który w tym samym roku włożył także koronę czeską. W roku 1472 Węgrów przegonił z Broumova książę ziębicki, syn Jerzego – Henryk Podiebradowicz.
Na początku XVI wieku doszło do konfliktu między opatami klasztoru a mieszczanami na tle ograniczania ich praw, zakończonego potwierdzeniem praw mieszczan. W roku 1549 miasto, w tym klasztor dotknął wielki pożar, a ich odbudowa odbywała się w duchu renesansowym. Pod koniec XVI stulecia do Broumova dotarł mimo benedyktyńskiej obecności protestantyzm. Spór religijny zaognił się przed wybuchem powstania w Czechach w roku 1618, kiedy to z naruszeniem dotychczasowego kompromisu protestanci zaczęli wznoszenie w Broumowie zboru. Sprawa oparła się nawet o cesarza Macieja, którzy rozstrzygnął na korzyść benedyktynów. W rewanżu po defenestracji praskiej opat broumowski został przez mieszczan wypędzony, zaś dobra klasztorne przejęli powstańcy.
Kościół św. Wacława na miejscu budowy zboru, o który wybuchł konflikt
Sytuacja odmieniła się po przegranej przez wojska protestanckie bitwie pod Białą Górą w listopadzie 1620 r., kiedy to Broumov wrócił pod wpływy habsburskie, zaś zbuntowanemu miastu odebrano przywileje. Przywrócono je częściowo trzy lata później, jednak dalsze nieszczęścia związane z rozprzestrzeniającą się w Europie wojną dotknęły miasto. W roku 1632, podczas kolejnej odsłony wojny trzydziestoletniej, zdobyły je wojska saskie, następnie kilkakrotnie kwaterowały tu wojska obu stron. Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej wskutek gospodarnych rządów opatów Tomasza i Otmara, miasto mimo pożaru szybko się odradzało, a dominującym elementem w jego zabudowie stał się barok. Powstały gimnazjum klasztorne, apteka oraz klasztorne tarasy.
Kolejna rozbudowa miała miejsce w 1 połowie XVIII wieku. Rozwój Broumova zahamowały wojny śląskie oraz przecięcie doliny Ścinawki w dwóch miejscach – powyżej i poniżej miasta austriacko-pruską granicą. Ponadto, podczas wojen o nowo zdobyte przez Fryderyka II pogranicze Broumov ucierpiał także bezpośrednio wskutek działań wojennych. W roku 1757 miasto spłonęło. Ponowny renesans miasto, które po wojnach śląskich stało się ośrodkiem chałupniczego tkactwa, przeżywa w 1 połowie XIX wieku, kiedy to ciasny obręb murów obronnych zaczął przeszkadzać rozwojowi miasta. Doszło do wyburzania starych obiektów. Ponowne przypadki dewastacji zabudowy miały miejsce, podobnie jak po polskiej stronie granicy, po II wojnie światowej. W roku 1856 otwarto w Olivetinie tkalnię mechaniczną, zaś w roku 1875 do miasta doprowadzono linię kolejową. W roku 1938 w wyniku układu monachijskiego Broumov zajęli Niemcy, po II wojnie światowej wrócił do Czechosłowacji.
Mimo burzliwych dziejów nieco ospałe dziś miasteczko zachowało szereg cennych zabytków. Dwa najważniejsze z nich to:
1) górujący nad doliną Ścinawki monumentalny kompleks kościoła i klasztoru benedyktynów (na północny-wschód od rynku). Obecnie reprezentuje głównie pełnię śląskiego baroku, przypadającą na 1 połowę XVIII wieku. Klasztor posiada dwa dziedzińce, przylegają go niego most na dawnej fosie z roku 1705, dawne gimnazjum z roku 1711 oraz zabudowania gospodarcze. Obecnie w klasztorze znajduje się muzeum – można zwiedzać kościół św. Wojciecha, refektarz z kopią całunu turyńskiego, a także okazałą bibliotekę klasztorną zawierającą około 17 000 wolumenów.
Na klasztornym dziedzińcu
2) drewniany kościół cmentarny NMP konstrukcji szkieletowej z połowy XV wieku, kryty gontem z pochodzącym z XVII wieku wyposażeniem. Postawiony został pozwa murami miejskimi, na miejscu wcześniejszej świątyni zniszczonej w roku 1421 przez husytów podczas oblężenia Broumova. Jest to przypuszczalnie najstarszy kościół drewniany w Czechach (we wnętrzu odbywają się poranne Msze, udostępnione jest także do zwiedzania – wstęp 35 kc). Wewnątrz znajdują się malowidła wykonane przy pomocy patronów (wzorców) z motywami geometrycznymi – roślinnymi i zwierzęcymi oraz barokowe ołtarze. Kościół położony jest przy lokalnej drodze do Krzinic (na zakręcie drogi Tłumaczów – Police nad Metują za leżącym pod skarpą staromiejską marketem należy jechać prosto). Świątynię ze szpiczastą wieżyczką otaczają soboty. Wokół kościoła umieszczono stare płyty nagrobne.
W Broumovie można zwiedzić również rynek z kamieniczkami barokowym, renesansowymi i klasycystycznymi pochodzącymi z XVI-XIX wieku oraz barokową kolumnę maryjną, a także stojący nad skarpą po południowo-zachodniej stronie miasta barokowy kościół św. Piotra i Pawła z 2 połowy XVII wieku, a także współczesny kościół św. Wacława stojący na miejscu placu budowy protestanckiego zboru, o który wybuchł w okresie poprzedzającym defenestrację roku 1618 konflikt z opatem.
Kościół św. Piotra i Pawła
W Olivetinie działa dawny browar benedyktyński przeniesiony tam w XVIII wieku, rozlewający wielosmakowe piwo Opat, który również można (w zorganizowanych grupach) zwiedzać. Broumov stanowi także dobrą bazę wypadową w pobliskie Brumowskie Ściany – na Hvezdę, gdzie prowadzi szlak czerwony.
Widok na centrum Broumova z rejonu Pańskiej Wieży
UZUPEŁNIAJĄCY RYS HISTORYCZNY ZIEMI BROUMOWSKIEJ
Broumov na mapie Helwiga (XVI w.)
Kościół i klasztor broumowski przed barokową przebudową
Klasztor broumowski w pocz. XVIII wieku na rycinie A. Birhkarta
PROPOZYCJE WYCIECZEK
GALERIA DODATKOWA
